Boşanma, taraflar açısından duygusal ve maddi sonuçları beraberinde getiren zor bir süreçtir. Bu doğrultuda maddi anlamda yaşanacak zorlukların telafisi ya da en aza indirgenmesi için Türk Medeni Kanunu’nda nafaka düzenlenmesine yer verilmiştir. Yapılan düzenlemenin temel amacı ise taraflar arasındaki ekonomik dengenin korunmasıdır. Bu yazımızda; nafaka davası açma süreci, hangi mahkemeye başvurulabileceği ve nasıl bir yol izlenmesine gerektiğine dair tüm detaylar hakkında bilgi vereceğiz.
Nafaka Nedir?
Nafaka, boşanma ya da ayrılık sonrası karşı tarafa maddi destek sağlamak amacıyla belirli bir süre ya da süresiz olarak ödenmesi gereken mali yükümlülüktür. Türk Medeni Kanunu’na göre nafaka; yoksulluğa düşecek olan eşe, ortak çocukların bakımına ya da belirli durumlarda altsoya ya da üstsoya bağlanabilir.
Nafaka Türleri
Türk Medeni Kanunu’nda dört çeşit nafaka türü yer alır. Nafaka türleri hakkında detaylara aşağıda yer verilmiştir:
Yoksulluk Nafakası
Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşe, yükümlünün maddi gücüne göre ödediği nafakadır. Söz konusu uygulama, boşanmanın ardından eşler arasındaki ekonomik dengenin korunmasını ve yaşam standardının düşmesinin engellenmesini hedefler. Bununla birlikte yoksulluk nafakası talep eden kişinin boşanma sürecinin sonunda yoksulluğa düşeceğini kanıtlaması gerekir.
Türk Medeni Kanunu madde 175/1’e göre yoksulluğa düşecek eşin, boşanma sürecinde diğer eşe göre daha fazla kusurlu olmaması şartı aranır. Buna karşın tarafların eşit kusurlu olması ya da yükümlünün hiçbir kusuru olmaması halinde de mahkeme yoksulluk nafakasına hükmedebilir. Ancak hakimin resen böyle bir karar verme yetkisi yoktur. Talep olması durumunda bu konuda karar verilir.
Yoksulluk nafakası süresizdir ancak alacaklının ölmesi ya da evlenmesi durumunda kendiliğinden ortadan kalkar. Yoksulluğun sonlanması ya da alacaklının resmi evlenme olmamasına karşın evlilik hayatı yaşaması durumunda da uygulamanın sonlanmasına yine mahkeme tarafından karar verilir.
İştirak Nafakası
İştirak nafakası; boşanma ya da ayrılık sonrasında velayeti kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğun bakım, eğitim ve temel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla diğer ebeveyne ödediği mali katkıdır. Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesi uyarınca çocuğun yüksek menfaatleri gözetilerek hakim tarafından iştirak nafakasına hükmedilebilir. Bunun yanı sıra nafaka, çocuğun eğitim, sağlık, barınma ve diğer zorunlu giderlerini kapsar. Çocuğun reşit olmasına kadar da devam eder. Ancak çocuğun eğitimi devam ettiği sürece ya da kendisini geçindiremeyecek durumda olduğu hallerde nafaka yükümlülüğü mahkeme kararıyla uzatılabilir.
İştirak nafakasının miktarı; nafaka yükümlüsünün ekonomik durumu, çocuğun ihtiyaçları ve genel yaşam koşulları dikkate alınarak belirlenir. Nafaka miktarında değişiklik yapılması da mümkündür. Bu noktada eğer nafaka alacaklısının mali durumunda önemli değişiklikler meydana gelirse taraflardan biri mahkemeye başvurarak ödemenin artırılmasını, azaltılmasını ya da tamamen kaldırılmasını talep edebilir. Ayrıca iştirak nafakasının ödenmemesi halinde alacaklı, icra takibi başlatabilir ve gerekli yasal yaptırımları uygulamaya koyabilir.
Tedbir Nafakası
Tedbir nafakası, boşanma ya da ayrılık davası sürecinde eşlerden birinin ya da ortak çocukların geçimini sağlamak amacıyla hakim tarafından hükmedilen geçici bir mali destektir. Türk Medeni Kanunu’nun 169. maddesi uyarınca dava devam ettiği sürece ekonomik olarak zorluk yaşayacak olan eş ya da çocuk lehine, diğer eşin ödeme gücü doğrultusunda belirlenen bir nafaka miktarı tespit edilir.
Tedbir nafakası, boşanma kesinleşene kadar devam eder. Tarafların mali durumlarıyla ihtiyaçları göz önünde bulundurularak mahkemece artırılabilir, azaltılabilir ya da kaldırılabilir. Bu çerçevede hakim, nafakaya hükmederken tarafların sosyal-ekonomik durumlarını, çocukların üstün yararını ve hakkaniyet ilkesini dikkate alır.
Yardım Nafakası
Yoksulluğa düşecek olan altsoy, üstsoy ve kardeşlere, talep edilmesi durumunda yardım nafakası bağlanır. TMK m. 364’te düzenlenen uygulamanın boşanma davası ya da evliliklerle bir ilgisi bulunmaz.
Kimler Nafaka Talep Edebilir?
Boşanma sürecinde nafaka talep edebilecek kişiler, TMK’de açık bir şekilde yer alır. İlgili kanuna göre söz konusu ödemeyi talep edebilecek kişiler aşağıdaki gibidir:
- Maddi açıdan zor durumda olan ve boşanma sonrasında yoksulluğa düşecek olan eş, mahkemeden yoksulluk nafakası talebinde bulunabilir. Söz konusu talep için boşanma sonrasında yoksulluğa düşüleceğinin kanıtlanması gerekir. Ayrıca talep eden eşin boşanma sürecinde daha az kusurlu olması şartı da vardır.
- Çocukların bakım, sağlık ve eğitim giderlerinin karşılanması için mahkeme tarafından iştirak nafakasına hükmedilebilir. Talep olmaması durumunda dahi mahkeme tarafından bu yönde karar verilmesi mümkündür. Uygulama amacı ise çocukların yaşam standartlarının korunması ve sağlıklı bir gelişim dönemi geçirmesidir.
Maddi açıdan zorluğa düşecek eşlerin ve ergin olmayan çocukların haricindekilerin nafaka davası açması, TMK hükümlerine göre mümkün değildir.
Nafaka Davası Yetkili Mahkeme
Nafaka davası için yetkili merci, Aile Mahkemeleridir. Ancak nafaka davası yetkili mahkeme dışında Asliye Hukuk Mahkemesinde de açılabilir. Ayrıca nafaka davası sürecinde hangi mahkemenin yetkili olduğu ve davanın nerede açılacağı, eşlerin ikamet adresiyle direkt ilgilidir. Davanın, eşlerden birinin ikamet ettiği yerdeki Aile Mahkemelerinde, yoksa Asliye Hukuk Mahkemesinde açılması gerekir.
Nafakalar çoğunlukla boşanma davasında talep edilir. Ancak boşanma davası açılmadan da gerekli şartların oluşması durumunda nafaka istemek mümkündür. Söz konusu durumlarda da yine aynı mahkemeler üzerinden nafaka davası açılması gerekir.
Nafaka Davası Nasıl Açılır?
Nafaka davası için mahkemeye bir dilekçe sunulması yeterlidir. Sunulan dilekçe, davanın temelini oluşturur ve talep eden kişinin maddi durumunu kanıtlı bir şekilde ortaya koyar. Ayrıca talep edilen miktar ve nafaka türünün de dilekçe içerisinde yer alması gerekir. Sürecin temeli olan dilekçenin nafaka avukatı tarafından hazırlanması, istenen sonucun elde edilmesi açısından oldukça önemlidir. Dilekçenin yanı sıra nafaka davası açarken sunulması gereken bazı belgeler de vardır. Söz konusu belgeler aşağıdaki gibidir:
- Kimlik fotokopisi (Nafaka davası açan kişinin kimlik bilgilerinin mahkemeye verilmesi için sunulur.)
- Evlilik cüzdanı ve boşanma belgeleri (Kişilerin evli olduğunu gösteren belge ve açılmışsa boşanma davasına ilişkin belgeler)
- Mali durumu gösteren belgeler (Kişinin maddi açıdan güç durumda olduğunu gösteren banka hesap özetleri, mal varlıkları vb.)
- Çocuklarla ilgili belgeler (İştirak nafakasının istenmesi durumunda çocukların sağlık, eğitim vb. bilgileri)
Dilekçe ve belgeler yetkili mahkemeye sunulduktan sonra kurum tarafından incelenerek davanın açılıp açılmayacağına karar verilir. Herhangi bir eksiklik ya da hata bulunmazsa mahkeme tarafından nafaka davası talebi kabul edilir ve duruşma günü verilir.
Geriye Dönük Nafaka Davası Nasıl Açılır?
TMK’ye göre yoksulluk nafakası davası, boşanmanın kesinleşmesinin ardından 1 yıl içerisinde açılır. İlgili sürenin geçmesi durumunda söz konusu dava açılamaz. İştirak nafakasında ise süre, çocukların ergin olmasıyla dolar. Bu kapsamda herhangi bir zamanaşımı süresi yoktur.
Mahkemelerin vermiş olduğu karara rağmen ödenmeyen nafakalar için geriye dönük ödeme talep edilebilir. Bu uygulamada 10 yıllık zamanaşımı süresi mevcuttur. Örneğin; 2014 yılında boşanan ve kendisine yoksulluk nafakası bağlanan kişi, 2025 yılında geçmişe dönük ödemeleri talep ettiğinde hesaplama 2015 yılından itibaren başlar. Bu çerçevede en fazla 10 yıllık ödeme talep edilebilir.
Anlaşmalı Boşanmadan Sonra Nafaka Davası Açılır mı?
Anlaşmalı boşanmadan sonra nafaka davası açmak ancak belli şartlarda mümkündür. Söz konusu şartlara dair detaylar aşağıdaki gibidir:
- Anlaşmalı boşanma için yapılan protokolde nafakayla ilgili herhangi bir madde yoksa sonra da nafaka davası açmak mümkündür. Ancak zamanaşımı sürelerine dikkat edilmesi gerekir.
- Boşanma sürecinden sonra kişinin ekonomik durumunda beklenmeyen bir kötüleşme söz konusu olursa bu durum mahkemeye taşınabilir.
- Mahkemenin vermiş olduğu boşanma davasının kararında nafakayla ilgili hususlar yer almıyorsa bu talep için yeniden nafaka davası açmak mümkündür.
Tüm bunlara karşın sunulan gerekçeleri değerlendirecek olan kurum, mahkemedir. Yetkili merciler, sunulan gerekçelere göre açılan davayı reddetme ya da kabul etme hakkına sahiptir.
Babaya Nafaka Davası Açmak
Babaya nafaka davası açmak, çocuğun bakımı, eğitimi ve genel yaşam giderleri için gerekli desteğin sağlanmasını amaçlayan hukuki bir süreçtir. Türk Medeni Kanunu’na göre anne ve baba, çocuğun hem bakım hem de eğitim giderlerinden müştereken sorumludur. Ancak ebeveynlerden biri bu yükümlülüğünü yerine getirmediğinde çocuğun velayetine sahip olan ebeveyn ya da çocuğun kendisi, aile mahkemesine başvurarak nafaka talep edebilir. Mahkeme ise tarafların ekonomik durumlarını, çocuğun ihtiyaçlarını ve sosyal koşulları değerlendirerek hakkaniyete uygun bir nafaka miktarı belirler.
Söz konusu davalarda çocuğun üstün yararı esastır. Bu noktada hakim, tarafların beyanlarının yanı sıra mali belgeler ve bilirkişi raporları gibi delilleri de göz önünde bulundurur.
Nafaka ödemeyen babaya karşı icra takibi başlatılabilir ve ödeme yapmamakta ısrar edenler için hapis cezası dahil çeşitli yaptırımlar uygulanabilir. Bu nedenle nafaka davası açmadan önce hukuki destek almak, sürecin etkin ve doğru şekilde yürütülmesi açısından büyük önem taşır.
18 Yaşındayım Babama Nafaka Davası Açmak İstiyorum
Anne ve babaların, çocuklarının eğitim, sağlık ve bakımlarına ilişkin giderleri karşılama yükümlülükleri, çocukların reşit olduğu 18 yaşına kadar devam eder. Bu noktada 18 yaşını dolduran çocuklar, babalarına nafaka davası açamazlar. Ancak eğitimleri devam ediyorsa anne ve babanın yükümlülüğü de devam eder. Bu noktada çocuklar, nafaka talep etmek için babalarına dava açabilir.
Kardeşe Nafaka Davası
TMK’nin 364. maddesi kapsamında düzenlenen yardım nafakasına göre kardeşe nafaka davası açılabilir. Ancak söz konusu hükümler, boşanma ya da evliliğe dair herhangi bir bağ içermez. İlgili madde, kimsenin yardım etmemesi durumunda yoksulluğa düşecek kişinin altsoy, üstsoy ve kardeşlerinden nafaka talep edebileceğini belirtir. Davanın açılması içinse maddi destek talep edilen kardeşin refah içerisinde olması şartı aranır.
Nafaka Davası Ne Kadar Sürer?
Nafaka davası, ortalama 1-2 yılda karara bağlanır. Bununla birlikte pek çok davanın 10-14 ay içerisinde karara bağlanması da mümkündür. Ancak mahkemenin iş yükü, nafaka davası kapsamı, sunulan deliller ve diğer detaylara göre söz konusu süre farklılık gösterir. Ayrıca boşanmanın anlaşmalı ya da çekişmeli olması da süreyi direkt olarak etkiler.
Boşanmadan Sonra Nafaka Davası Zamanaşımı
Boşanmadan sonra nafaka davası zamanaşımı süresi 1 yıldır. Türk Medeni Kanunu’nun 178. maddesine göre boşanmanın kesinleşmesinin üzerinden 1 yıl geçtiğinde evlilikten doğan haklar kaybedilir. Söz konusu 1 yıllık süre, hak düşürücü özelliktedir. Dolayısıyla yoksulluk nafakasının boşanmadan sonraki 1 yıllık süreçte talep edilmesi gerekir. Bu noktada Ankara boşanma avukatı, boşanmanın gerçekleştiği davada nafakayı talep ederek zamanaşımı olasılığını tamamen ortadan kaldırır.
Çocuklara yönelik iştirak nafakasında ise herhangi bir zamanaşımı yoktur. Çocuklar 18 yaşını doldurana kadar fiilen kendilerine bakmayan ebeveynlerine nafaka davası açma hakkına sahiptir.
Nafaka Davası Kapsamında Sık Sorulan Sorular
Boşanmadan Nafaka Davası Açılır mı?
Boşanma davası açılmadan nafaka davası açmak mümkündür. Bu bağlamda destek talep eden eşin evden ayrılması ve ayrı olarak yaşaması için haklı sebepler sunması gerekir. Ayrıca diğer eşin, haklı bir neden yokken evden ayrılması ve birlikte yaşama konusundaki sorumluluğunu yerine getirmemesi durumunda da boşanmadan nafaka istenebilir.
Boşandıktan Sonra Nafaka Davası Açılır mı?
Boşanma kararının kesinleşmesinden sonraki 1 yıllık süreçte eşler, yoksulluk nafakası için dava açabilir. Ayrıca çocuklar da 18 yaşını doldurana kadar eğitim ve diğer giderleri için fiilen kendilerine bakmayan ebeveynlerine yönelik nafaka davası açma hakkına sahiptir.
Boşanma Davasını Kadın Açarsa Nafaka Alır mı?
Yoksulluk nafakasında, tarafların boşanma sürecindeki kusurları dikkate alınır. Dolayısıyla davayı açanın erkek ya da kadın olması, nafakayı direkt veya dolaylı olarak etkileyen bir durum değildir. Hakim, kusurunun ağır olmaması şartıyla kadının nafaka talebini kabul edebilir.
Nafaka Ödenmezse Ne Olur?
Ödeme yapılmadığı takdirde alacaklı tarafından icra takibi başlatılır. İcra emrinin tebliğ edilmesinden sonraki 7 günlük süre içerisinde ise ödeme yapılmalıdır. Ödemenin yapılmaması durumunda borçlunun önce maaşına, yetersiz gelmesi durumunda diğer mal varlıklarına icra uygulanır.
Boşandıktan Kaç Sene Sonra Nafaka Davası Açılır?
Yoksulluk nafakası için zamanaşımı, boşanmanın kesinleştiği tarihten sonra 1 yıldır. Söz konusu süre içinde nafaka davası açılmaması durumunda bu hak kaybedilir. İştirak nafakasında ise zamanaşımı süresi yoktur ve çocuklar 18 yaşını doldurana kadar dava açılabilir.
Erkek Evlenince Nafaka Düşer mi?
Nafaka, destek alan tarafın evlenmesiyle düşer. Bu noktada ödeyen tarafın evlenmesi, nafakanın düşmesine neden olmaz. Ayrıca evlenen kişinin ödeme yapmamak için artan masraflarını mahkemeye gerekçe olarak göstermesi de mümkün değildir.
Nafaka Avukatı Hizmeti Dönmez Hukuk Bürosu
Eşlerin ayrı yaşamaya başlaması ya da boşanmasıyla gündeme gelen nafakanın alınabilmesi için gerekçelerin etkili bir şekilde mahkemeye sunulması gerekir. Ankara nafaka avukatı, sahip olduğu deneyim ile müvekkillerinin bu noktada herhangi bir hak kaybına uğramasının önüne geçer. Boşanma ve nafaka davasıyla ilgili hukuki süreçleriniz için Dönmez Hukuk Bürosu ile iletişime geçebilir ve deneyimli avukatlardan destek alabilirsiniz.
