Hakaret Suçu ve Cezası (Madde 125-131)

Hakaret Nedir?

Hakaret suçu, bir kimsenin toplum içindeki saygınlığını hedef alarak onu küçük düşürmeye yönelik söz, yazı, ima veya davranışlarla işlenen bir fiildir. Türk Ceza Kanunu’na göre hakaret, yalnızca ağır küfürler veya açık saldırılarla sınırlı değildir, kişinin onuruna zarar verme potansiyeli taşıyan her türlü ifade bu kapsamda değerlendirilebilir.

Yargıtay’ın güncel kararlarında, bir sözün hakaret sayılabilmesi için “somut bir fiil isnadı” veya “sövmek suretiyle kişinin onurunu zedeleme kastı” aranır. Bu nedenle günlük tartışmalar sırasında kullanılan, eleştiri niteliğinde kalan, kaba ve rahatsız edici olsa bile doğrudan onur kırıcı olmayan sözler hakaret olarak kabul edilmez. Ancak ifade, karşı tarafı toplum önünde küçük düşürme amacı taşıyorsa suç oluşur.

Hakaretin hem aleni hem de özel ortamda gerçekleşmesi mümkündür. Aleniyet hali, suçun cezasını artıran nitelikli hâl olarak değerlendirilir. Özellikle sosyal medya paylaşımları, mahkemelerce “aleniyet” kapsamında değerlendirilmekte ve failin sorumluluğunu ağırlaştırmaktadır.

Hakaret Sayılan Sözler Nelerdir?

Hakaret sayılan sözler, bağlamdan ve taraflar arasındaki ilişkiden bağımsız olarak tek başına değerlendirilmez. Yargı organları ifadeyi olayın bütünlüğü içinde yorumlar. Ancak Yargıtay’ın istikrar kazanmış uygulamalarında, kişinin namusunu, kişiliğini, ahlaki değerlerini hedef alan ifadeler doğrudan hakaret kabul edilmektedir. “Şerefsiz”, “ahlaksız”, “haysiyetsiz”, “karaktersiz” gibi ifadeler klasik örneklerdir.

Bunun yanında, alaycı ve aşağılayıcı bir üslup taşıyan, kişinin toplumdaki saygınlığını zedelemeyi amaçlayan sözler de hakaret suçu kapsamına girebilir. Güncel kararlarda, sosyal medyada hakaret üzerinden yapılan imalı paylaşımlar, alıntılar ve emoji kullanımı dahi hakaretin unsurlarını oluşturabilmektedir.

Her somut olayda, sözün içeriği kadar söyleyenin amacı, ortamın niteliği, taraflar arasındaki geçmiş ve inişli çıkışlı ilişki de hukuki değerlendirmede önemlidir.

Hakaret Suçu TCK

Türk Ceza Kanunu’nun 125–131. maddeleri, hakaret suçunun kapsamı, unsurları ve yaptırımlarını ayrıntılı biçimde düzenler. TCK madde 125’e göre bir kimseye onur, şeref veya saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil isnadı veya sövme suretiyle hakaret eden kişi cezalandırılır. Suçun temel hali üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası öngörür.

Suçun kamu görevlisine karşı görevinden dolayı, dini, siyasi, etnik kimlik gibi hassas değerler üzerinden, alenen veya mağdurun yüzüne karşı işlenmesi hâlinde ceza artırılır. Aleniyet, özellikle sosyal medya paylaşımları bakımından sıkça uygulanan bir nitelikli hal olarak öne çıkmaktadır.

TCK, hakaretin bazı durumlarda hakaret suçu haksız tahrik kapsamında cezayı hafifleten sonuçlar doğurabileceğini de kabul eder. Ayrıca karşılıklı hakaret halinde her iki tarafın sorumluluğunun karşılaştırılması ve cezanın indirilmesi mümkündür.

Hakaret suçu, tüm bu düzenlemeler doğrultusunda hem cezai yaptırımları hem de tazminat taleplerini içeren çift yönlü bir hukuki sürece dönüşebilen bir yapıya sahiptir.

Hakaret Suçu Unsurları

Hakaret suçu TCK kapsamında belirli unsurların birlikte gerçekleşmesiyle oluşur. Hakaret suçu unsurları ilki, mağdurun onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek bir fiil isnadı veya sövme niteliğinde bir ifade ya da davranıştır. Yargıtay, bu rencide ediciliği değerlendirirken toplumun ortalama değerlerini ve olayın bütününü dikkate alır.

İkinci unsur, failin kastıdır. Hakaret yalnızca kasten işlenebilir. Failin sözlerinin mağduru küçük düşürme amacı taşıması gerekir. Kişinin hatırasına hakaret bunlardan biri sayılabilir. Tartışma sırasında kontrol kaybı, eleştiri, kaba söz veya mizahi ifade, suçun manevi unsurunu her zaman karşılamaz.

Üçüncü unsur ise mağdurun belirlenebilirliğidir. Hakaret edilen kişi açıkça belirtilmese bile, ifadeden kişinin kolayca anlaşılabilir olması yeterlidir. Örneğin, kişinin ismi yerine lakabı veya çevresince bilinen bir sıfat kullanılsa bile suç oluşabilir.

Nitelikli unsurlar arasında ise aleniyet, kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret, dini veya etnik değerler üzerinden saldırı gibi hallere yer verilir, bunlar cezanın artırılmasını sağlar.

Hakaret Nasıl İspat Edilir?

Hakaretin ispatı, çoğu zaman delil niteliğindeki kayıt ve belgelerin varlığıyla kolaylaşır. Yazılı mesajlar, sosyal medya paylaşımları, kamera veya ses kayıtları, tanık beyanları ve telefon dökümleri, davada en sık kullanılan delillerdir. Özellikle dijital ortamda yapılan hakaretlerde, ekran görüntüleri ve URL bilgisi içeren deliller büyük önem taşır.

Yargıtay, delilin hukuka uygun şekilde elde edilmiş olmasını zorunlu tutar. Hukuka aykırı gizli ses kaydı gibi deliller çoğu durumda geçerli kabul edilmez. Ancak kişinin kendisine yönelik saldırıyı ispatlamak için zorunlu olarak yaptığı kayıtlar bazı kararlarda hukuka uygun görülmüştür.

Hakaret ispatlanırken ayrıca sözün bağlamı, taraflar arasındaki iletişim dili, önceki yazışmalar ve olayın akışı da değerlendirilir. Delil çeşitliliği ve tutarlılığı, mahkemenin kanaat oluşturmasında belirleyici rol oynar.

Hakaret Suçu Cezası

Hakaret suçu, TCK madde 125’e göre 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile yaptırıma bağlanmıştır. Suçun alenen işlenmesi, kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret edilmesi veya dini, etnik değerleri hedef alması hâlinde ceza artırılarak uygulanır. Özellikle sosyal medyada hakaret, “aleniyet” unsurunun oluşması nedeniyle çoğu dosyada daha yüksek bir yaptırım riskine sahiptir.

Bunun yanında “haksız tahrik” hükümleri uygulanabilir. Mağdurun ağır tahrik edici söz ve davranışları, failin cezasında indirim yapılmasına yol açabilir. Yargıtay, karşılıklı hakaret halinde her iki tarafın ifadelerini kıyaslayarak hakkaniyete uygun bir indirim uygulayabilmektedir.

Mahkeme, failin kişiliğini, pişmanlığını, suçun işlendiği ortamı ve mağdur üzerindeki etkiyi değerlendirerek hapis cezasını adli para cezasına çevirebilir veya hükmün açıklanmasını geri bırakabilir. Ancak aleni ve yoğun aşağılayıcı hakaretlerde hapis cezasının ertelenmediği kararlar da mevcuttur.

Karşılıklı Hakaret Suçu

Karşılıklı hakaret, iki tarafın da birbirine onur, şeref ve saygınlığını zedeleyici ifadeler yönelttiği durumlarda gündeme gelir. TCK madde 129’a göre, tarafların eş zamanlı veya olayın akışı içinde birbirine hakaret etmesi halinde cezada indirim yapılabilir veya ceza tamamen kaldırılabilir. Yargıtay, bu durumda tarafların sözlerinin ağırlığını, kim tarafından başlatıldığını ve olayın gelişimini titizlikle değerlendirir.

Özellikle kavgaya dönüşen tartışmalarda, taraflardan biri ağır bir küfürle başlamış, diğeri ise daha hafif bir karşılık vermiş olabilir. Bu halde mahkeme tüm ifadeleri aynı kefeye koymaz. Somut olayın psikolojik gerilimi, failin o anki ruh hali, tartışmanın şiddeti ve zaman aralığı da önemlidir.

Bununla birlikte, karşılıklı hakaret her iki taraf açısından “karşılıklı kusur” kabul edildiğinden, çoğu dosyada ceza hafifletilir. Ancak provoke eden tarafın bariz şekilde kusurlu olduğu hallerde mahkeme yalnızca bir tarafa ceza verebilir. Karşılıklı hakaret hükmü, özellikle komşu uyuşmazlıkları, trafikte tartışma ve aile içi gerilimlerde sık uygulanır.

Sosyal Medyada Hakaret

Sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçu, TCK kapsamında aleniyet unsurunu doğal olarak taşıdığı için, aynı ifadeyi özel ortamda söylemekten daha ağır sonuçlar doğurabilir. Twitter, Instagram, Facebook, TikTok gibi platformlarda yapılan paylaşımlar, geniş kitlelere açık olduğundan failin hakaret davası cezası artırımlı uygulanabilir. Ayrıca paylaşımların silinmiş olması, Yargıtay’ın yerleşik kararlarına göre sorumluluğu ortadan kaldırmaz. Çünkü dijital kayıtların tespiti ve arşivlenmesi çoğu zaman mümkündür.

Sosyal medya hakaretleri, şahsı hedef alan doğrudan küfürlerden, alaycı ifadelerden, ima yoluyla küçük düşürmelerden veya fotoğraf, video eşliğinde yapılan saldırılardan oluşabilir. Yargıtay, anonim hesaplardan yapılan paylaşımlarda IP tespiti yoluyla failin belirlenebilir olmasını yeterli görmektedir.

Bu suç tipi, özellikle “linç kültürü”ne dönüşen internet davranışlarında daha sık karşımıza çıkar. Bir kişinin itibarını zedeleyen, onu toplum önünde küçük düşüren her türlü dijital ifade, delil olarak saklanabilir ve mahkemede kullanılabilir. Sosyal medya hakaret davalarında teknik raporlar, erişim kayıtları, ekran görüntüleri ve bilirkişi incelemeleri çok önemli rol oynar.

Küfür Etmenin Cezası Nedir?

Küfür, hakaret suçunun en açık ve en yoğun rencide edici biçimidir. TCK madde 125 uyarınca, bir kişiye yönelik aşağılayıcı, onur kırıcı ve sövme niteliği taşıyan her türlü küfür açıkça hakaret suçunu oluşturur. Bu durumda küfür etmenin cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası uygulanabilir. Aleni küfür, örneğin kalabalık ortamda, sosyal medyada ya da canlı yayın sırasında edilen bir hakaret, cezanın artırımlı uygulanmasına yol açar.

Yargıtay, küfrün “kişiyi hedef alması” şartını arar. Topluma veya belirsiz bir gruba edilen küfür her zaman hakaret sayılmamakla birlikte, belirli bir kişiye işaret eden sözler veya dolaylı atıflar suçun oluşumu için yeterlidir. Ayrıca basit kaba sözler ile ağır sövme arasında fark vardır. Bu ayrım hakaret suçunun cezası ve miktarına doğrudan etki eder.

Küfür nedeniyle açılan davalarda failin pişmanlığı, özür dilemesi ve suçun kısa süreli öfke patlaması içinde gerçekleşmesi cezada indirim sağlayabilir. Ancak toplu, sistematik veya aleni aşağılamalarda mahkemeler çoğu zaman hapis cezasının ertelenmesine sıcak bakmaz.

Hakaret Suçu Haksız Tahrik

Hakaret suçu haksız tahrik, failin onur kırıcı sözleri tamamen sebepsiz yere değil, karşı tarafın haksız ve provoke edici davranışı sonucunda söylediği durumlarda gündeme gelir. TCK madde 129/1’e göre, mağdurun haksız bir fiili failde öfke, elem veya yoğun bir gerginlik yaratmışsa hakim cezada indirim yapabilir. Bu indirim, olayın şiddetine göre hafif bir oranla sınırlı olabileceği gibi, bazı dosyalarda cezanın tamamen kaldırılmasına kadar uzanabilir.

Haksız tahrik değerlendirilirken, Yargıtay özellikle eylemlerin ardışıklığını, tarafların geçmiş ilişkisini, olayın “ani gelişme” niteliğini ve tahrik derecesini dikkate alır. Örneğin bir kişinin önce ağır bir küfür etmesi, fiziksel bir saldırı girişiminde bulunması ya da failin kişilik haklarına yönelik kışkırtıcı bir eylem gerçekleştirmesi halinde, karşı tarafın sert tepki vermesi tahrik kapsamında değerlendirilebilir.

Ancak haksız tahrik, failin tamamen kontrolsüz davranmasına sınırsız bir mazaret sunmaz. Yargıtay’a göre tahrik, failin sözlerinin ağırlığını “tamamen mazur gösterecek” düzeyde olmalıdır. Sıradan gerginlikler, laf atmalar veya hafif tartışmalar tahrik sayılmaz. Bu nedenle hakimler, olayın bütününü değerlendirerek kusur dağılımını her somut olayda farklı belirler.

Hakaret Davası Nasıl Açılır?

Hakaret davası kural olarak şikayete tabi bir suç olduğundan, mağdurun öncelikle kolluğa veya Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurarak şikayette bulunması gerekir. Şikayet dilekçesinde hakaretin işlendiği tarih, yer, kullanılan ifadeler, varsa tanıklar ve dijital deliller açıkça belirtilmelidir. Süre bakımından, mağdurun suçu ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde şikayet hakkını kullanması zorunludur.

Savcılık, dilekçenin ardından soruşturma başlatır ve delilleri toplar. Tehdit, şantaj, darp gibi ek suçlar varsa dosya genişletilerek birlikte değerlendirilir. Dijital deliller söz konusu olduğunda bilirkişi incelemesi yapılabilir. Sosyal medya hesapları, IP trafiği ve log kayıtları talep edilir.

Soruşturma sonucunda savcı, yeterli şüphe bulursa kamu davası açar ve dosya Asliye Ceza Mahkemesi’ne gönderilir. Yeterli şüphe yoksa takipsizlik kararı verilebilir. Bu karara karşı itiraz yolu açıktır. Dava açıldıktan sonra tarafların beyanları, delil tespiti, tanık dinlemeleri ve gerekirse bilirkişi raporlarıyla yargılama sürer.

Hakaret Davaları Nasıl Sonuçlanır?

Hakaret davalarının sonucu, somut olayın özelliklerine, delillerin ağırlığına ve failin kast derecesine göre değişir. Mahkemeler, olayın açık bir sövme mi yoksa eleştiri sınırları içinde kalan ağır bir ifade mi olduğunu titizlikle değerlendirir. Eğer hakaret isnadı güçlü delillerle ispatlanmışsa, hapis veya adli para cezası verilebilir. Aleniyet, kamu görevlisine karşı işlenme veya sosyal medya üzerinden yapılma gibi nitelikli hallerde hakaret suçunun cezası artırılır.

Bununla birlikte, failin duruşmadaki tutumu, pişmanlığı, sabıkasız oluşu gibi hususlar cezayı azaltabilir. Karşılıklı hakaret suçu veya haksız tahrik mevcutsa, mahkeme cezada indirim yapabilir veya bazı durumlarda hükmü açıklamanın geri bırakılması (HAGB) uygulayabilir.

Yargıtay denetiminde, ifadelerin bağlamı çok önemlidir. Bir konuşmanın tamamı incelenmeden, yalnızca tek bir kelime üzerinden mahkumiyet kurulması doğru görülmez. Delillerin yetersizliği halinde beraat kararı verilebilir. Mahkumiyetlerde ise cezanın infazı çoğu zaman para cezasına çevrilir ya da ertelenir. Ancak aleni aşağılama veya sistematik hakaretlerde mahkemeler daha sert hüküm kurabilir.

Hakaret Suçu Zamanaşımı

Hakaret suçu, şikayete tabi bir suç olduğu için, hem şikayet süresi hem de dava zamanaşımı bakımından özel kurallara tabidir. Şikayet süresi, mağdurun suçu ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 aydır. Bu süre içinde başvuru yapılmazsa soruşturma yapılamaz. Hakaret fiilinin üzerinden uzun zaman geçmiş olsa bile, mağdur faili daha geç öğrendiğini ispatlayabiliyorsa şikayet süresi bu tarihten itibaren işlemeye başlar.

Dava zamanaşımı yönünden ise TCK’nın genel hükümleri uygulanır. Hakaret suçu için 8 yıllık olağan dava hakaret suçu zamanaşımı süresi geçerlidir. Bu süre içinde iddianame düzenlenmiş olmalı ya da kovuşturma devam ediyor olmalıdır. Aksi halde dava düşer.

Zamanaşımı değerlendirilirken Yargıtay, özellikle dijital ortamlardaki hakaretlerde “sürekli erişilebilirlik” meselesini ayrıca inceler. Bir paylaşımın yıllarca görünür kalması, zamanaşımını uzatan bir etki yaratmaz. Fiil, paylaşımın ilk yapıldığı anda tamamlanmış sayılır. Dolayısıyla sosyal medya üzerinden yapılan hakaretlerde suç tarihi, gönderinin paylaşıldığı gündür.

Hakaret Suçu Yargıtay Kararı

Hakaret suçuna ilişkin Yargıtay kararlarında, ifade özgürlüğü ile kişilik haklarının sınırlarının nerede başlayıp nerede bittiği titizlikle analiz edilir. Özellikle eleştiri, sert üslup ve kaba ifade ayrımı üzerinde durulur. Yargıtay’a göre, kamuoyunu ilgilendiren bir konuda yapılan ağır eleştiriler hakaret oluşturmaz. Ancak kişinin şeref ve saygınlığını doğrudan hedef alan sözler suç sayılır.

Bir kararda, taraflar arasındaki gergin tartışmada söylenen “ahlaksızsın” ifadesinin, bağlam gereği kişilik değerlerine yönelik ağır bir saldırı olduğuna hükmedilmiş ve mahkumiyet kararı onanmıştır. Bir başka kararda ise, sosyal medyada yapılan ve eleştiri sınırları içinde kalan “işini kötü yapıyorsun” şeklindeki paylaşımın hakaret sayılamayacağı belirlenmiştir.

Ayrıca Yargıtay, hakaret isnadı için delillerin bütün halde değerlendirilmesi gerektiğini vurgular. Bir mesajlaşma kaydında tek bir kelimenin alınarak hüküm kurulması doğru bulunmaz. Konuşmanın tüm akışı, tarafların ilişkisi ve olayın gelişimi birlikte incelenmelidir. Aleniyet, kamu görevlisine karşı işlenme veya sosyal medya yoluyla yayılma gibi nitelikler ise suçu ağırlaştıran unsurlar olarak değerlendirilir.

Hakaret Davası Avukatı

Hakaret davası, hem ceza hukuku hem de kişilik hakları hukuku bakımından teknik incelemeler gerektirdiği için, sürecin bir hakaret davası avukatı tarafından takip edilmesi çoğu zaman süreci netleştirir. Delillerin doğru toplanması, şikayet süresinin kaçırılmaması, dijital kayıtların usulüne uygun şekilde mahkemeye sunulması ve ifade özgürlüğü kapsamının doğru yorumlanması hukuki temsilin başarısını doğrudan etkiler.

Nitekim sosyal medya yoluyla işlenen hakaretlerde, ekran görüntülerinin tek başına yeterli görülmeyebildiği, tarih, saat, kullanıcı doğrulaması ve log kayıtlarının da gerektiği pek çok Yargıtay kararında belirtilmiştir. Hakaret suçu avukatı, bu teknik ayrıntıların dosyaya doğru eklenmesini sağlayarak hem soruşturma aşamasında takipsizlik riskini azaltır hem de kovuşturma aşamasında mahkemenin olayın bağlamını doğru değerlendirmesine yardımcı olur.

Ayrıca hakaret davalarında ceza yargılamasıyla birlikte hakaret tazminat davası açılması da mümkündür. Avukat, hem ceza dosyasını hem de manevi tazminat talebini eş zamanlı takip ederek mağdurun hak kaybına uğramamasını sağlar. Ceza yargılamasının sonucuna göre tazminat miktarı artabileceği için, süreç stratejik bir bütün olarak yönetilmelidir.

Hakaret suçları gibi hem ceza hem tazminat boyutu olan hassas süreçlerde, Dönmez Hukuk & Danışmanlık müvekkillerine titiz delil analizi, etkili savunma stratejileri ve hızlı iletişim prensipleriyle kapsamlı hukuki destek sunar. Alanında deneyimli ekibimiz, soruşturma ve dava süreçlerinin her aşamasında profesyonel rehberlik sağlayarak haklarınızın eksiksiz korunmasını amaçlar.

Sıkça Sorulan Sorular

Aşağıda sizler için bu konu hakkında okurlarımızın en çok merak ettiği soruları derledik.

Hakaret suçu şikayete tabi mi?

Evet, hakaret suçu kural olarak şikayete tabidir ve mağdurun 6 ay içinde şikayet hakkını kullanması gerekir.

Hakaret tazminat davasında ne kadar para alınır?

Miktar, hakaretin ağırlığı, yarattığı manevi zarar ve davanın koşullarına göre değişir; mahkeme olayın kapsamına göre uygun bir tazminat belirler.

Hakaret davaları ne kadar sürer?

Genellikle 6 aydan 1,5 yıla kadar sürebilir; yoğunluk ve delil durumuna göre süreç kısalabilir veya uzayabilir.

Hakaret suçu uzlaşmaya tabi mi?

Evet, hakaret suçu uzlaşmaya tabidir ve soruşturma aşamasında taraflar uzlaşabilir.

Hakaret suçundan tutuklama olur mu?

Tutuklama çok istisnai olup, genellikle hakaret suçu için tutuklama uygulanmaz.

Hakaretten 2 yıl ceza alan ne kadar yatar?

İyi hâl, erteleme veya seçenek yaptırımlar devreye girebilir; infaz aşamasına geçerse cezanın yaklaşık yarısı infaz edilir.